URTUN TOY (22 EYLÜL)-HAKASYA

Hakas Türkleri (Hakasya Özerk Cumhuriyeti-Rusya Federasyonu) için Eylül ayı çeşitli etkinliklerle kutlanan bir toy yani bayram ayıdır.

Bunlardan ilki “Türk Yazısı ve Kültür Günleri”dir. Güney Sibirya’da Hakas Türkleri, Rusya Federasyonu içerisinde yaşayan on Türk Cumhuriyeti arasından bir ilki gerçekleştirerek 23 Haziran 2004’de Hakas Sivil toplum kuruluşları aracılığı ile bu bayramı resmileştirdiler.

Türk Yazı ve Kültürü Bayramı her yıl Eylül ayının üçüncü Pazar gününde kutlanmakta. Fakat resmîleşmeden önce de uzun yıllardır kutlandığı bilinmektedir. Bu bayram için Eylül ayının seçilmesinin sebebi ise Yenisey Yazıtlarının, 1721 yılının Yenisey Irmağı boyunca Hakasya ve Tuva sınırları içerisinde bulunmasından kaynaklanmakta.

İkinci bayram; 4 Eylül gününün “Hakas Dil Günü” olarak kutlanmasıdır. 4 Eylül 1924’te Hakas abc'si oluşturulduğu için bu tarih baz alınarak 2017 yılında bu gün bayram olarak resmileştirildi. UNESCO Kırmızı Kitabına (nesli tükenmekte olan diller arasına) dahil edilen Hakas-Türk dilini (ana dilini) yaşatma, Hakas kültürel ve manevî mirasını korumak açısından bu bayram önem arz ediyor.

Üçüncü bayram ise; her yıl gece ve gündüzün eşitlendiği 22 Eylül tarihinde “Hasat Bayramı-Urtun Toy”. Bu tarihin seçilme nedeni ise Hakas Türkleri ve genel olarak Türk kültüründe güz eşitlik gününün önemli günlerden biri olarak kabul edilmesi.

Urtun Toy, binlerce yıldan bu yana, Hakas Türklerinin 22 Eylül’de sonbahar ekinoksu gününde düzenledikleri bir hasat toyu, bayramı. Bir tarım yılının sonucu olarak kutlanıyor.

Bu toy gününde tarım faaliyetleri ve hasat sonuçları özetleniyor, sürüler yazdan kış yoluna dönüyor, kış hazırlıkları başlıyor, gençlerin düğünü yapılıyor. Hakaslar ‘‘Sonbaharda fare bile zengindir’’ diyorlar. Bayram sırasında, toprağın-doğanın iyesi (tini) Chir Ine'ye yani Yer Ana'ya ya da Umay Ana'ya hasat için algış (teşekkür) ediliyor ve tarlaların kenarındaki sunaklara Umay Ana için adaklar bırakıyorlar.

Geleneksel törenler, müzisyen performansları ve spor etkinlikleri de düzenleniyor.

Şimdi, Chyl Pazy (Yeni Yıl; Yıl Başı - 22 Mart) gibi Urtun Toy da Abakan’da Cumhuriyet Hipodrom’unda fuar ve şölenler eşliğinde düzenleniyor.