STRATONİKEİA-LAGİNA
- Haluk Hızlıalp
- 22 Haz
- 5 dakikada okunur
Mayıs 2025 Kibyra ziyareti sonrası rotayı Muğla Bodrum'a çeviriyoruz...Ve tabii ki Antik Kent avcılarının kaçırmaması gereken Stratonikeia ve Lagina Antik Kentleri var gündemimizde; keşfedelim, görelim, paylaşalım diyoruz - Ölümsüz Aşkın ve Gladyatörlerin Kenti Stratonikeia ve Anadolu Karya gizemli Ay Tanrıçası Hekate’nin Evi Lagina Hekate Antik Kenti. Başlayalım...
İlk durak Muğla ve Gladyatör frizlerini görmeyi umduğumuz Muğla Müzesi.
Muğla Müzesi’ndeki Gladyatör Salonu’nda bulunan mezar stelleri üzerinde, gladyatör dövüşlerinde ölen kişilerin betimlerini görmek mümkün. Yatağan ilçesi, Eskihisar köyünde yer alan Stratonikeia Antik Kenti ile yine Yatağan ilçesi Turgut beldesinde bulunan Lagina Kutsal Alanı'nda bulunan bulgular Arkeoloji Salonunun önemli eserlerini oluşturmakta...Ancak gittiğimizde müzenin tadilatta ve kapalı olduğunu oradaki yetkililerden öğreniyoruz...
Muğla'dan ayrılmadan bir şeyler yemek istiyoruz ve iki sokak ötede ''Urfa Lezzet Diyarı'' adlı lokanta dikkatimizi çekiyor; sahibi Mehmet bey sevecen ve samimi bir şekilde bize lahmacun ve mercimek çorbası yemeden gitmememiz gerektiğini söylüyor; buna bir de künefe ekliyoruz ve gerçekten haklı olduğunu anlıyoruz. Muğla Pazaryeri sokaktaki Urfa Lezzet Diyarı lokantasına mutlaka uğramanızı öneririz...
Muğla’nın Yatağan ilçesinde bulunan Karya ve Roma dönemlerine ait antik şehir gladyatörlerin eğitim aldığı ve gösteriler düzenlediği bir kent olarak nam salmış. Şehirle özdeşleşmiş aşk hikâyesiyle de günümüze yankısını taşımış olan Stratonikeia, son zamanlarda antik tiyatrosunun gün yüzüne çıkarılması çalışmalarıyla da ilgi çekiyor.
Muğla'nın Yatağan ilçesi'nin 6-7 km. batısında, Yatağan-Milas karayolu üzerindeki Eskihisar Köyü sınırları içerisinde bulunan Stratonikeia Antik Kenti’nin MÖ 3. yüzyılda kurulduğu bilinmekte. İlk olarak, Anadolu’nun yerli halklarından Karyalıların hüküm sürdüğü bu topraklar sırasıyla Makedon İskender dönemi ve Roma uygarlıklarına ev sahipliği yapmış ardından Doğu Roma, Beylikler dönemi ve Osmanlı hükümranlıklarından geçerek Cumhuriyet dönemine ulaşmış…
Dünyanın en büyük mermer antik kenti olan Stratonikeia, barındırdığı yapılarla antik dönemler ve daha yakın tarihsel dönemleri bir arada deneyimlemenize olanak sunuyor.
Yatağan’a bağlı Kozağaç Mahallesi Karaltı ve Hatip deresi mevkilerinde bulunan 2500 yıllık iki adet antik dönem mermer ocağı bu antik kentlerimizdeki mermer sanatına kaynaklık ediyor.
Kentteki gladyatör mezarları ilgimizi çekiyor…
Kent kalıntıları ve yapıları arasında, Doğu Roma döneminden Erikli, İsa ve Mikail Kiliseleri,
14-15. yüzyılda Beylikler döneminde inşa edilen Selçuk Hamamı,
Geç Osmanlı döneminden Şaban Ağa Camii, Osmanlı Çeşmesi, Ağa Evleri,
Meydanı çevreleyen sokaklardaki dükkânlar, 1950’li yıllarda yapılan çeşme ve evler yer alıyor. Bu antik kentimizi keşfederken bir bakmışsınız İskender döneminden kalma bir caddeyi geçtikten sonra Osmanlı dönemi Ağa Evi karşınıza çıkabiliyor.
Özetle tarih için Stratonikeia’nın önemi:
Tüm Yapıları beyaz mermerden olan kent.
Dünyada ölümsüz iki aşkın (Stratonike/Antiok) yaşandığı tek kent.
Karyalı Hekate (Ay ve gece Tanrıçası) ve Zeus’a (Baş Tanrı) ithaf edilmiş iki büyük kutsal alana sahip tek antik yerleşim.
Bütün Karyalıların mülkiyeti olan, antik dönemde önemli dini tören ve toplantıların yapıldığı dini merkez Zeus Khrysaereon Tapınağı.
Antik Dönem ile Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi yapı ve kent dokusunun birlikte görülebileceği nadir yerlerden birisidir.
Taş döşeli ve kaldırımlı Osmanlı sokaklarında yürüyerek bir antik kentin gezildiği örnek bir ören yeridir.
Gladyatörlerin pek çok dövüşten sonra hayatta kalmayı başarıp emeklilik yaşadıkları bir kenttir.
Antik Döneme ait en büyük Gymnasion’un (Spor Okulu'nun) olduğu kent.
Gelelim Kadim Şehri Doğuran Dermansız Aşkın Hikayesine;
Rivayet odur ki Makedon İskender dönemi Seleukos ülkesinin kralı I. Nikator yörede güzelliğiyle nam salmış Stratonike adlı genç kadını kendine eş olarak seçer. Bu evliliğin beklenmedik sonucu ise kralın genç ve yakışıklı oğlu Antiok ile artık üvey annesi olan Stratonike’nin birbirlerini görünce aşık olmalarıdır.
Aşkından yataklara düşen Antiok’un nedeni bilinmeyen bu hastalık hâline derman bulamayan kral, dönemin ünlü hekimlerinden birini saraya davet eder. Ünlü hekim ne kadar uğraşırsa uğraşsın bir sonuç alamaz, ta ki Antiok’un odasındayken bir gün Stratonike’nin içeri girmesine tanık olana kadar.
Âşık olduğu kadın karşısında kalp atışları hızlanan, yüzü kızaran Antiok’un bu hâlini gören hekim tanısını koymakta gecikmez; kralın genç oğlu aşkından düşmüştür yataklara. Hekim bu durumu anlatınca bu aşka engel olmamaya karar veren kral, tahtından çekilir ve ülkeyi oğluna bırakır.
Stratonike ile evlenen ülkenin yeni kralı Antiok siyasi yönetim merkezi olarak kurduğu yeni şehre eşinin adını verir. Doğu Romalı Stephanos’un anlattığı bu hikâyeye göre şehrin kuruluşu MÖ 281-261 yılları arasına tarihlenir.
Şehrin bu kuruluş hikayesi Rönesans sonrası Avrupa ve Batı resminde de çeşitli tablolara konu olmuş. 16 ve 17. yüzyıllarda yapılan bazı tablolarda anlatılan sahnede, bir odada kralın oğlu hasta yatağında, beraberinde ise hekim ve Stratonike resmedilmiş.
2015 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne kaydedilen Stratonikeia Antik Kenti’nde süren kazılarda ayağa kaldırılan tiyatro ve şehir kapıları ayrı bir öneme sahip. Antik dönemde daha geniş bir alana yayılan kentteki yerleşim alanı kentteki kalıntılardan takip edilebildiği şekilde Roma döneminden itibaren daralmaya başlamış.
Taş döşeli yollarının arasında Anadolu İyon dili, Latince ve Osmanlıca yazıtların hepsinin aynı yapı üzerinde görülebildiği kent, içerisinde bir akropol, bir meclis alanı, irili ufaklı agoralar, bir büyük amfi tiyatro ve kale ile surlar gibi yapılar bulundurmakta.
MÖ 200 yıllarında yapıldığı tahmin edilen mermer maskları da içeren kentteki masklar arasında Ertemi-Artemis başta olmak üzere dönemin tanrı ve tanrıçaları da var. Tarihî dokusunun izini günümüzde de sürebildiğimiz kentte erken cumhuriyet döneminden kalma bir taş eve ya da meydanda bir kahvehaneye de rastlamak da mümkün.
Saat 19:15 suları...Hemen yola çıkıp yaklaşık 15 km ötedeki Yatağan ilçesi Turgut beldesinde yer alan Lagina Hekate Antik Kenti'ni ziyaret saati dolmadan görmek istiyoruz...
Kalıntıların arasındaki yazıtlardan anlaşıldığı üzere, siyasi merkez olduğu dönemde Stratonikeia, dinî merkez olarak kullanılan 15 kilometre uzaklıktaki Lagina Hekate Kutsal Alanı ile birlikte düşünülmüş.
Vaktiyle bu iki kentin dinî törenlerin güzergâhı olan kutsal bir yolla birbirine bağlı olduğu tahmin ediliyor. Kuzey kapıda yürütülen son çalışmalarla aşamalar hâlinde kapıların ayak taşları, kemerleri ve hatta kemerlerin kilit taşlarındaki kapakların ortaya çıkarılmasıyla bu kutsal yola Hekateia Töreni için gelenlerin ve anahtar taşıyanların geçtiği kapı ziyaret edilebilir hâle getirilmiş.
Mitolojiye göre tanrıça, ay, gece, karanlığa egemen, büyü ve sihiri elinde tutan, gizli güçleri simgeleştiriyor.
Hekate, ay, gece, ölüler, anahtarlar, sınırlar, kapılar, yeraltı, büyücülük, yol ayrımları ve eşikler ile ilişkilendirilmiş bir Anadolu bakire tanrıçası. Hekate, Helenistik panteonu da etkilemiş ve adı hiçbir efsaneye karışmayan çok gizemli, Anadolu’ya özgü bir tanrıça. Anadolu mitlerine göre tanrıça, ay, gece ve karanlığa egemen, büyü ve sihiri elinde tutan, bir nevi gizemli güçleri yöneten kam-şaman nitelikli bir tanrıça. Genellikle meşale, hançer, kırbaç, yılan ve anahtar tutarak tasvir edilmiş. Kimi bölgelerde üç gövdeli kimi bölgelerde dört gövdeli olarak betimlenmiş.
Anadolu Karya Ay Kültü Tanrıçası Hekate için her yıl ve dört yılda bir de büyük şenlikler düzenlenmekte ve şenliklerde yapılan törenlerden en iyi bilineni birkaç gün süren anahtar taşıma törenleri olarak bilinmekteydi.
Anahtar ise Lagina kutsal alandaki yeraltı dünyasına açıldığı düşünülen tapınak kapısının anahtarı olarak yorumlanmakta. Bu anahtar törenler sırasında geniş kalabalıklar hâlinde kutsal yol üzerinden Stratonikeia’ya götürülüyor ve geri getiriliyordu.
Bu çok değerli 2500 yıllık antik kentimizi mutlaka gezmenizi, buradaki tarihi ve doğal enerjiyi deneyimlemenizi öneriyoruz.
Stratonikeia-Lagina ile ilgili YouTube videomuz aşağıdadır :
Kaynaklar
Yorumlar